दिंडी

दिंडी हा शब्द तसेच प्रकार पूर्वीपार प्रचलित नसला तरी हा शब्द सर्वप्रथम पंढरपूरच्या विठ्ठलासंदर्भातच वापरला गेला व जनमानसात रूळला देखील. 'दिंडी' या शब्दाचा खरा अर्थ 'लहान दरवाजा' किंवा 'पताका' असा घेतला जातो. त्याचप्रमाणे वीणेसारख्या एका वाद्यालाही 'दिंडी' असे संबोधले जाते. 'दिण्डु' या कानडी शब्दापासून 'दिंडी' हा शब्द आला असावा. 'दिण्डू' या शब्दाचा अर्थ स्वाभिमानी, श्रेष्ठ अशा लोकांची मिरवणूक आसा सांगता येईल.
वारक-यांचे जथेच्या जेथे पंढरीकडे निघतात. त्यात टाळकरी, पखवाजवादक, पताकाधारी, विणेकरी अशांचा समावेश होतो व त्यांचेच पुढे दिंडींमध्ये रूपांतर होते. दिंडीची स्वत:ची अशी एक शिस्त असते. दिंड्यांचे काही अलिखित नियम असतात. वीणाधारी वारकरी या दिंडीचा मुख्य असतो. दिंड्यांची जागा व क्रम आखून दिलेल्या वेळापत्रकाप्रमाणे निश्चित असतो. पराकोटीची शिस्त हीया दिंड्यांची वैशिष्टे आहेत. यात्रा संपल्यावर पंढरपूरात आपापल्या मठात, राहुटीत मुक्काम केलेले हे वारकरी नगर प्रदक्षिणा, काला यशासांग पार पडून आपापल्या गावी जातात. ही शिस्तबद्ध यंत्रणा गेली शेकडो वर्षे अव्याहतपणे कार्यरत आहे. हे नियम ज्ञानदेवादी संतमहंतांच्या सर्वश्रेष्ठ मांदियाळीने अधिक दृढ केले. त्याच्यावरुन मार्गक्रमणा करणारे वारकरी खरोखरच 'धन्य' आहेत.
-- महाराष्ट्र माझा, १६ जुलै 2010